Bezwzględna dieta bezglutenowa (GFD) jest jedyną formą terapii celiakii, a także utrzymania kontroli nad niepożądanymi objawami choroby, zapobiegania długoterminowym powikłaniom oraz chorobom współistniejącym z celiakią. Dlatego kontrola spożycia glutenu jest szczególnie istotna dla pacjentów chorujących na celiakię.

Po co kontrolować spożycie glutenu?

By ustalić, czy dolegliwości pacjenta z celiakią wynikają z nieumyślnego spożywania glutenu. Można wówczas wykryć źródło problemu i ograniczyć ekspozycję pacjenta na gluten wynikającą z jego zaniedbań czy braku świadomości.

Pomimo znaczenia monitorowania GFD brak jest wytycznych dotyczących częstotliwości badań oraz odpowiedniego do tego narzędzia. Testy serologiczne (wysoce czułe i specyficzne przy stawianiu diagnozy) nie są w stanie wykryć sporadycznych odstępstw od GFD, które mogą utrudniać pełną regenerację śluzówki jelita. Dlatego też jako nowe narzędzie do oceny diety bezglutenowej proponuje się wykrywanie immunogennych peptydów glutenu w kale lub moczu. Zasada testu jest prosta: po spożyciu gluten jest trawiony, a jego składowe są częściowo wchłaniane przez jelito, a częściowo wydalane z kałem. Dowód spożycia glutenu stanowią tzw. immunogenne peptydy glutenowe (Gluten Immunogen Peptides, GIP), które są obecne w kale i moczu osoby spożywającej gluten.

Kto i kiedy powinien wykonać test?

Badanie w kierunku GIP powinni wykonywać przede wszystkim pacjenci z nowo zdiagnozowaną celiakią, aby upewnić się, że umiejętnie stosują dietę bezglutenową. Tego typu badanie można zrobić samemu w domu ? jest ono łatwe i szybkie. W kale GIP są wykrywane od 2 do 6 dni po spożyciu glutenu, a w moczu od 2 do 24 godzin.

Oznaczenie GIP może także być pomocne pacjentom, którzy swoją przygodę z GFD rozpoczęli już jakiś czas temu ? pozwoli sprawdzić, czy nie spożywają glutenu z ukrytych źródeł. Mowa tu szczególnie o tych pacjentach, którzy, mimo stosowania diety bezglutenowej, wciąż odczuwają dolegliwości lub mają wysoki poziom przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG) lub deamidowanym peptydom gliadyny (jak przy nieleczonej celiakii).

Grupą, która może odnieść korzyść z badania w kierunku GIP, są również pacjenci z podejrzeniem celiakii opornej na leczenie dietą bezglutenową. Pozwolą one im upewnić się, że ich dolegliwości nie są skutkiem zaniedbań w diecie.

Zastosowanie testów GIP powinni też rozważyć rodzice w celu kontroli przestrzegania diety u dzieci, które żywią się poza domem (żłobki, przedszkola, kolonie), oraz nastolatków podjadających w trakcie dnia przekąski i żywność typu fast food. Badania wykazały, że jedyną grupą wiekową pacjentów z celiakią, u których rzadko wykrywa się GIP, są dzieci do 3. roku życia ? ich dieta jest jeszcze mało zróżnicowana i całkowicie kontrolowana przez rodziców [1]. Warto zatem sprawdzić, czy deklarowany przez przedszkole czy organizatora kolonii catering bezglutenowy rzeczywiście jest bezpieczny dla naszych pociech.

Jak czytać etykiety, aby nie popełnić błędu i wybrać bezpieczne produkty bezglutenowe? Na co zwrócić uwagę podczas zakupów w sklepie? Gdzie szukać wiarygodnych informacji? Co oznacza tzw. Przekreślony Kłos? Wyjaśnia dietetyk Małgorzata Nieżychowska: